Sosyal fobi, kişinin toplumsal ortamlar içinde yargılanabileceği veya dışlanabileceğine dair algısı sebebiyle insanlar arasındayken yaşadığı genel kaygı veya korku hali olarak tanımlanabilecek bir kaygı bozukluğu türüdür. Bu kaygı hali kimi zaman kişinin işlevsel ve yürütmesi gereken okul, iş ya da sosyal hayatını etkileyebilecek nitelikte kişiyi engelleyebilmektedir. Sosyal fobiye sahip kişi çoğunla kaygısının anlamsız olduğunu bilse de ortam içinde kendisini kötü hissetmekten alamamaktadır ve bu kötü his çoğu zaman toplumsal ortamlara girmekten kaçınmasına neden de olabilmektedir. Çünkü hissedilen kaygı kimi zaman o kadar yoğun olmaktadır ki kişi başka türlü bu duyguyla baş edemeyeceğine inanmaktadır.
Sosyal Fobi Tanısı Nasıl Konulmaktadır?
Sosyal fobi tanısı Mental Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı’nda (DSM-V) yer alan kritere göre konulmaktadır;
A. Kişinin başkalarınca değerlendirilebilecek olduğu bir ya da birden çok toplumsal durumda belirgin korku ya da kaygı duyması. Örnekleri arasında toplumsal etkileşmeler (örn: karşılıklı konuşma, tanımadık insanlarla karşılaşma), gözlenme (örn: yemek yerken ya da içerken) ve başkalarının önünde bir eylemi gerçekleştirme (örn: bir konuşma yapma) vardır.
B. Kişi, olumsuz olarak değerlendirilecek bir biçimde davranmaktan ya da kaygı duyduğuna ilişkin belirtiler göstermekten korkar. (küçük düşeceği ya da utanç duyacağı bir biçimde, başkalarınca dışlanacağı ya da başkalarının kırılmasına yol açacak bir biçimde).
C. Söz konusu toplumsal durumlar, neredeyse her zaman, korku ya da kaygı doğurur.
D. Söz konusu toplumsal durumlardan kaçınılır ya da yoğun bir korku ya da kaygı ile bunlara katlanılır.
E. Duyulan korku ya da kaygı, söz konusu toplumsal ortamda çekinilecek duruma göre ve toplumsal-kültürel bağlamla orantısızdır.
F. Korku, kaygı ya da kaçınma sürekli bir durumdur, altı ay ya da daha uzun sürer.
G. Korku, kaygı ya da kaçınma, klinik açıdan belli bir sıkıntıya ya da toplumsal, işle ilgili alanlarda ya da önemli diğer işlevsellik alanlarında işlevsellikte düşmeye neden olur.
H. Korku, kaygı ya da kaçınma, bir maddenin ya da başka bir sağlık durumunun fizyolojisiyle ilgili etkilerine bağlanamaz.
İ. Korku, kaygı ya da kaçınma, panik bozukluğu, beden algısı bozukluğu ya da otizm açılımı kapsamında bozukluk gibi başka bir ruhsal bozuklukla daha iyi açıklanamaz.
J. Sağlığı ilgilendiren başka bir durum varsa (örn: Parkinson hastalığı, şişmanlık, yanık ya da yaralanmadan kaynaklanan biçimsel bozukluk), korku kaygı ya da kaçınma bu durumla açıkça ilişkisizdir ya da aşırı bir düzeydedir.
Sosyal Fobi Neden Görülür?
Bu kişiler topluluk içinde dışlanmaktan ya da rezil olmaktan korkar demiştik. Peki sizce neden bundan korkarlar? Çünkü sosyal fobinin temelinde insanlar içinde onların beklentilerine uymayacak, yanlış ya da hatalı olarak değerlendirilebilecek şekilde davranmak ya da konuşmaktan korku vardır. Bu korkunun altında yatansa kişinin insanların gözünde alay edilebilecek, eleştirilebilecek ya da küçük düşebilecek davranışlarla ya insanların gözünde değersiz, önemsiz, gözden düşmüş ya da sevilemez, ilgi görmeye layık olmayan bir insan haline gelme ihtimalinin söz konusu oluşudur. İnsanların gözünde değersiz ya da sevilemez olma ihtimali kişilere o kadar acı verir ki topluluk içinde yaşanabilecek her türlü aksiliği önleyebilmek adına kişi kendini sosyal ortamlardan uzaklaştırarak korumaya çalışır. Temelde sosyal fobinin oluşma mekanizmasının altında yatan işte bu duygulardır.
Sosyal Fobi İle Nasıl Başa Çıkılır?
Tabii ki bu kaygı hali kişiye derinden bir sıkıntı yaşatmaktadır. Az önce de bahsettiğim gibi kişi aslında bu kaygının mantıksızlığının farkındadır. Ancak kaygısını durdurabilmek ya da topluluk içinde rahat hareket edebilmek için adım atmakta zorlanır. Bu sebeple bu yorucu süreçle baş etmek kimi zaman bir destek süreciyle sağlanabilmektedir. Destek süreciyle kişilerin hayat standartlarının artırılması, gerçek bir özgüven duygusunun şekillenmesi ve sosyal hayatlarında dingin bir süreç geçirebilmeleri hedeflenmektedir. Bu noktada konu hakkında ayrıntılı bilgi almak, destek talebinde bulunmak veya randevu almak için iletişim bilgilerinden bana ulaşabilirsiniz.
Klinik Psikolog
Bengisu Eğridere
YORUM YAZIN