Ebeveynlerin en büyük isteklerinden biri kendi ayakları üzerinde durabilen, kendine güvenen, sorumluluklarını bilen ve zorlu hayat koşulları içinde kendi başına sıkıntılarıyla baş etmeyi becerebilen çocuklar yetiştirebilmektir. Ancak bazı ebeveynler çocuklarında sorumluluk bilincinin sonradan edinildiğini düşündüğünden belirli davranışları yerinde ve zamanında çocuğa kazandırmakta oldukça zorlanmaktadır. Bazıları da çocuklarına kaldırabileceklerinden daha büyük sorumluluklar yüklediğinden çocuk bunu yapmakta başarısız olmakta daha sonrada yapma isteğini gösterememektedir.
Çocuğun Sorumluluk Bilinci Ne Zaman Gelişir?
Çocuklarda sorumluluk bilinci, yaşamın ilk yıllarından itibaren küçük küçük edindirilmesi gereken bir bilinçtir. Çocuğa mutlaka yaşına uygun yapabileceği sorumluluklar verilerek herkes gibi onunda belirli davranışları yerine getirmesi gerektiği gösterilmelidir. Örneğin, 2 yaşındaki bir çocuk tüm odasını olmasa da kendi oyuncaklarını toplayabilir veya kendi başına dökerek de olsa yemek yiyebilir ya da 5 yaşındaki bir çocuk tuvalet temizliğini kendi başına yapabilir. Eğer ebeveynler çocuğun yapabileceği davranışları yapması noktasında onları teşvik etmez ya da bunları yapmasına engel olursa çocuk neyi yapıp neyi yapmaması gerektiğini anlayamaz. Bu da ilerde çocuğun ebeveyn tarafından tembel çocuk olarak adlandırılmasına sebebiyet verir.
Çocuklarda Sorumluluk Bilinci Neden Önemlidir?
Öncelikle özgüven ile sorumluluk bilinci arasında güçlü bir ilişki olduğunu belirtmek gerekir. Çocuğun kendi becerilerini geliştirebilmesi, davranışlarının sonucunun bilincinde olabilmesi, kendi ihtiyaçlarını kendi başına karşılayabilmesi ve anne-babaya daha az bağımlı hale gelmesi sorumluluk bilincinin kazanılmasıyla edinilebilecek becerilerdendir. İnsan doğası zaten bu becerileri elde etmek için doğuştan getirdiği becerilere sahiptir. Ancak bunun şekillenmesi için deneyim gerekmektedir. 2 yaşındaki çocuk masada oturup yemek yiyebiliyorsa ve aile bunu destekliyorsa kendi başına yemek yiyebilir hale gelir. Ancak aynı çocuğa ebeveyn kendi yemek istemesine rağmen zorla yemek yediriyorsa hevesi kırıldığı için zaten kendi yemek istemeyecek ya da masaya oturmamak için elinden geleni yapacaktır. Bu becerilerin gelişmesi için fırsat verilmeyen çocuklarsa utangaç, özgüvenleri eksik ya da yetersizlik duygusu yaşayabilen çocuklar olacaktır. Bunun yanında 5 yaşındaki bir çocuk ilk kez kıyafetlerini katlayıp dolaba kaldırdığında hem bağımsız olarak bir şeyleri yapabildiğini gördüğünden özgüven duygusu beslenecek hem de kendi kendine bir şeylerin üstesinden gelebileceğini fark edecektir.
Çocuklarda Sorumluluk Bilinci Nasıl Geliştirilir?
Öncelikle ebeveynlerin çocukların hangi yaş grubunda hangi becerilere sahip olduğu ve neleri yapabileceği hakkında bilgi sahibi olması gerekir. Ayrıca her anne-baba çocuklarını gözlemleyerek beceri ve yapabileceklerini test etmeli ve bunlar üzerinden çocuklarına küçük sorumluluklar vermeyle işe başlamalıdır. Burada en önemli şey küçük yaşlardan itibaren bunu yapmaya başlamak ve verilen bir sorumluluğun istikrarlı olarak çocuk tarafından yapılmasını sağlamaktır. Çocuk o gün kendi yemek yemek istemiyor diye bu sorumluluğu çocuk yerine ebeveynler yerine getirilmemelidir. Her nasıl ertesi güne yetiştirmemiz gereken projeyi bizim yapmamız gerekiyor ve bizim yerimize başkası yapamıyorsa çocukta kendi üzerine düşen görevleri yerine getirmelidir. Ayrıca ebeveynler çocuğun yapabileceği işlerde çocuğa engel olmamalıdır. Bu çocuğa; “Sen yapamıyorsun, senin yerine ben yapayım. Doğrusunu sen değil ben bilirim.” demenin bir yoludur ve bu çocuk için oldukça yaralayıcıdır. Çocuk bu tür bir mesajla kendine olan güvenini sorgulayacak ve hayal kırıklığına uğrayacaktır. Bu nedenle ebeveynlere düşen görev çocuğa fırsat vermek, onu desteklemek ve yapamadığı şeylerde onun yanında olmaya çalışmaktır. Ayrıca tabii ki çocuğa bu konuda model olmaktır. Çocuk birincil olarak anne-babasının üzerine düşen sorumlulukları yerine getirdiğini gördükçe kendi sorumluluklarını yerine getirmeyi edinir. Bu yüzden ebeveynlerin önce kendileri bu konuda hassas davranmalıdır.
Tabi ki konu hakkında söylenecekler bunlarla sınırlı değildir ve her zaman ebeveynler bu beceriyi geliştirme konusunda etkili yollar bulamamaktadır. Bu noktada da bir psikologdan yardım almak yararlı olacaktır. Konu hakkında ayrıntılı bilgi almak, destek talebinde bulunmak veya randevu talep etmek için bana ulaşabilirsiniz.
Klinik Psikolog
Bengisu Eğridere
YORUM YAZIN